تعرفه گمرکی به مجموعه قوانین و نرخ‌هایی گفته می‌شود که بر واردات و گاهی صادرات کالا اعمال می‌گردد. هدف اصلی آن تنظیم تجارت خارجی، حمایت از تولید داخلی، کنترل ورود کالا و تأمین بخشی از درآمد دولت است. هر کالایی که وارد کشور می‌شود، با توجه به نوع، کاربرد و ارزش آن، مشمول پرداخت مبلغی به‌عنوان حقوق و عوارض گمرکی خواهد بود. این مبلغ براساس کد طبقه‌بندی کالا (HS Code) تعیین می‌شود که مشخص می‌-‌کند کالا در کدام گروه کالایی قرار می‌گیرد و چه میزان حقوق ورودی باید برای آن منظور شود. تعرفه گمرکی می‌تواند به صورت درصدی از ارزش کالا، مبلغ ثابت یا ترکیبی از هر دو باشد. دولت‌ها از تعرفه به‌عنوان ابزاری برای مدیریت بازار استفاده می‌کنند؛ به طوری که با افزایش آن، واردات برخی کالاها را کاهش داده و با کاهش تعرفه، از ورود کالاهای ضروری حمایت می‌کنند. علاوه بر کنترل اقتصادی، تعرفه نقش مهمی در استانداردسازی و جلوگیری از ورود کالاهای غیرمجاز ایفا می‌نماید. به‌طور کلی، تعرفه گمرکی یکی از مؤثرترین ابزارهای سیاست خارجی اقتصادی کشورهاست که با تعیین هزینه‌های واردات، به تعادل بازار داخلی، حمایت از صنایع داخلی و مدیریت جریان تجارت کمک می‌کند.

نحوه تعیین تعرفه گمرکی

اولین و مهم‌ترین مرحله، مشخص‌کردن کد طبقه‌بندی کالا (HS Code) است. هر کالا یک کد مشخص دارد که جایگاه آن در نظام گمرکی را تعیین می‌کند. میزان تعرفه، مجوزهای لازم و محدودیت‌ها، همگی مستقیماً به این کد وابسته‌اند. اگر HS Code اشتباه انتخاب شود، تعرفه اشتباه محاسبه می‌شود و ممکن است باعث: جریمه، تاخیر در ترخیص کالا از گمرک و حتی هزینه‌های اضافی گردد.

ارزش کالا هم مرحله بعدی تعیین تعرفه گمرکی است. تعرفه معمولاً به‌صورت درصدی از ارزش کالا (CIF) محاسبه می‌شود. “ارزش CIF = بهای کالا + هزینه حمل + بیمه” هرچه ارزش کالا بیشتر باشد، مبلغ تعرفه افزایش می‌یابد.

مورد تاثیر گذار بعدی هم سیاست‌های کشور است. برخی کالاها برای حمایت از تولید داخل تعرفه بالاتری دارند، و برخی کالاهای ضروری یا استراتژیک تعرفه پایین‌تری دارند.

نوع ورود کالا هم تاثیر مستقیم روی تعرفه گمرکی دارد. واردات تجاری و غیرتجاری، شرایط متفاوتی دارند که در واردات تجاری معمولاً نرخ‌های استاندارد اعمال می‌شود.

مجوزها و محدودیت‌ها و مورد تاثیر گذار دیگر روی تعرفه گمرکی است. گاهی تعرفه براساس نیاز به مجوز تغییر می‌کند. کالاهایی که نیاز به مجوز بهداشت، استاندارد، انرژی اتمی و… دارند ممکن است شرایط خاص تعرفه‌ای داشته باشند.